ปลดล็อกท้องถิ่น: ให้ท้องถิ่นพัฒนาเมือง

ปัจจุบันการทำงานขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นประสบปัญหาเชิงโครงสร้างที่สำคัญ 3 ประการ ซึ่งกลายเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาเมือง:

1. กฎหมายล้าสมัยและจำกัดอำนาจ: กฎหมายปัจจุบันกำหนดอำนาจหน้าที่ของท้องถิ่นไว้อย่างจำกัดและตายตัว ทำให้ท้องถิ่นทำได้เฉพาะสิ่งที่กฎหมายเขียนไว้เท่านั้น (Positive List) หากริเริ่มทำสิ่งใหม่นอกเหนือจากนั้นมักจะถูกตีความอย่างแคบโดยองค์กรตรวจสอบ (เช่น สตง.) ว่าไม่มีอำนาจ ทำให้ผู้บริหารท้องถิ่นเกิดความกลัวและยึดติดกับการทำตามระเบียบเดิม ๆ มากกว่าการสร้างสรรค์บริการใหม่ ๆ

2. การควบคุมจากส่วนกลางที่เข้มงวดเกินไป: กฎหมายยังกำหนดให้กระทรวงมหาดไทยมีอำนาจออกระเบียบควบคุมการทำงานของท้องถิ่นทั่วประเทศแบบ "ตัดเสื้อโหล" โดยไม่คำนึงถึงบริบทที่แตกต่างกันของแต่ละพื้นที่ ทำให้เกิดกฎระเบียบหยุมหยิมที่เป็นอุปสรรค เช่น ขั้นตอนการขออนุมัติเดินทางออกนอกจังหวัด หรือระเบียบการเบิกจ่ายงบประมาณที่จำกัดความคล่องตัว

3. มีภารกิจแต่ขาดเครื่องมือ: ประชาชนคาดหวังให้ท้องถิ่นแก้ปัญหาที่ซับซ้อน เช่น การจราจร มลพิษ หรือการจัดการขยะ แต่ท้องถิ่นกลับไม่มีอำนาจทางกฎหมายและงบประมาณที่เพียงพอในการจัดการเรื่องเหล่านี้ด้วยตนเอง

 

พรรคประชาชนมุ่งมั่นที่จะ "ปลดล็อก" ทุกข้อจำกัดขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เพื่อให้สามารถจัดทำบริการสาธารณะได้เต็มศักยภาพและพัฒนาเมืองให้สอดคล้องกับโอกาสของพื้นที่ ผ่านมาตรการสำคัญดังนี้:

1. เปลี่ยนวิธีให้ "อำนาจ" (จาก Positive เป็น Negative List)

• เปลี่ยนหลักการกำหนดอำนาจหน้าที่ของ อปท. จากรูปแบบที่กำหนดว่า ทำอะไรได้บ้าง (Positive List) เป็นรูปแบบที่กำหนดเพียง ภารกิจที่ห้าม อปท. จัดทำ (Negative List)  เพื่อปลดล็อกให้ท้องถิ่นสามารถจัดทำบริการสาธารณะเพื่อประชาชนได้ทุกประเภทที่กฎหมายไม่ได้ห้ามไว้

2. ให้อิสระด้านการเงินและกฎระเบียบภายใน

• ปรับปรุงกฎระเบียบของกระทรวงมหาดไทยที่ล้าสมัยและเป็นอุปสรรคต่อการทำงานของ อปท. (เช่น การรายงานผู้ว่าฯ กรณีเดินทางออกนอกจังหวัด)

• ปลดล็อกให้ อปท. สามารถออกข้อบัญญัติระเบียบเบิกจ่ายของตนเองได้ แทนที่การใช้ระเบียบเบิกจ่ายของกระทรวงมหาดไทยเพียงอย่างเดียว เพื่อลดข้อจำกัดในการตรวจสอบว่ามีระเบียบส่วนกลางรองรับหรือไม่

3. ถ่ายโอนภารกิจและทรัพย์สิน

• ถ่ายโอนภารกิจ: มอบอำนาจและถ่ายโอนภารกิจที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการบริหารจัดการเมือง ตามแผนปฏิบัติการกระจายอำนาจฯ ที่ยังไม่ได้ถ่ายโอน หรือถ่ายโอนยังไม่สำเร็จ (เช่น ภารกิจจราจร, การควบคุมมลพิษ, การอนุญาตโรงแรม, สถานบริการ, โรงงาน เป็นต้น) โดยยึดหลัก "งาน เงิน คน" คือ โอนภารกิจ งบประมาณ และบุคลากรพร้อมกัน

• ถ่ายโอนทรัพย์สินพร้อมงบประมาณ: มอบอำนาจหรือถ่ายโอนการใช้ประโยชน์ในพื้นที่จากทรัพย์สินของรัฐ (เช่น ถนน, การเคหะฯ, อาคารร้างของหน่วยงานราชการ) ให้ท้องถิ่นบริหารจัดการและใช้ประโยชน์ได้เต็มที่ (พร้อมงบประมาณเงินอุดหนุนเฉพาะกิจในการซ่อมแซมปรับปรุงก่อนถ่ายโอน)

4. เพิ่มอำนาจเครื่องมือพัฒนาเมือง

ปรับปรุงกฎหมายเพื่อเพิ่มอำนาจให้ท้องถิ่นสามารถพัฒนาเมืองตามโอกาสและศักยภาพได้ดีขึ้น เช่น

• เพิ่มอำนาจให้ท้องถิ่นสามารถ จัดรูปที่ดินเองได้

• เพิ่มอำนาจให้ท้องถิ่นสามารถ ริเริ่มกระบวนการสำรวจและเจรจาเพื่อเวนคืนที่ดินได้เอง

• เพิ่มอำนาจให้ท้องถิ่นสามารถกำหนดวิธีบริหารจัดการ การจัดเก็บขยะและการให้แยกขยะครัวเรือน

• เพิ่มอำนาจให้ท้องถิ่นสามารถกำหนดวิธีบริหารจัดการเพื่อ บำบัดน้ำเสีย ได้

5. ปรับโครงสร้างเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ

• ยกฐานะ อบต.: ยกฐานะองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) เป็นเทศบาลตำบลทั้งหมด เพื่อให้สามารถจัดทำบริการสาธารณะได้มากขึ้น (เช่น ภารกิจงานทะเบียนราษฎร์) โดย อบต. ที่ถึงเกณฑ์ยกฐานะเป็นเทศบาลเมือง/นคร สามารถเลือกที่จะยกฐานะได้เลย

• ควบรวมท้องถิ่น: กำหนดกลไกและมาตรการจูงใจให้เกิดการ ควบรวมท้องถิ่นขนาดเล็ก เพื่อให้เกิดการประหยัดจากขนาด (Economies of Scale) ในการบริหารและจัดทำบริการสาธารณะ

 

1. แก้ไขกฎหมายจัดตั้งท้องถิ่น

• ปรับปรุง พ.ร.บ. จัดตั้งท้องถิ่น (เทศบาล, อบต., อบจ.) เพื่อปลดล็อกให้ อปท. ออกข้อบัญญัติระเบียบเบิกจ่ายของตนเองได้ ยกฐานะ อบต. เป็นเทศบาล และกำหนดกลไกให้เกิดการควบรวมท้องถิ่นขนาดเล็กได้จริง

2. ปรับปรุงกฎหมายกระจายอำนาจ

• ปรับปรุง พ.ร.บ. กำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจฯ เพื่อเปลี่ยนหลักการกำหนดอำนาจหน้าที่ของ อปท. ให้เป็นรูปแบบ Negative List เพื่อปลดล็อกท้องถิ่นจากการถูกจำกัดและตีความอย่างแคบว่าบริการสาธารณะใดบ้างที่ท้องถิ่นจะสามารถทำเพื่อประชาชนได้บ้าง ซึ่งจะช่วยลดข้อกังวลในการทำงานของท้องถิ่น

3. ปรับปรุงกฎหมายเฉพาะภารกิจ

• ปรับปรุงกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการถ่ายโอนภารกิจให้ท้องถิ่น เช่น พ.ร.บ. จราจรทางบก, พ.ร.บ. โรงแรม, พ.ร.บ. สถานบริการ, พ.ร.บ. โรงงาน ฯลฯ

4. ระหว่างรอกฎหมายผ่าน ถ่ายโอนอำนาจให้ท้องถิ่นที่พร้อม

มอบอำนาจให้ท้องถิ่นที่พร้อมในระหว่างปรับปรุงกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการถ่ายโอนภารกิจให้ท้องถิ่น

5. ใช้อำนาจบริหารถ่ายโอนทรัพย์สิน

• ออกประกาศคณะกรรมการการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น มอบอำนาจ หรือ ถ่ายโอนการใช้ประโยชน์ในพื้นที่ให้ท้องถิ่นที่จะสามารถบริหารจัดการและใช้ประโยชน์จากทรัพย์สินของรัฐให้เกิดประโยชน์มากกว่า 

5. การสร้างเครื่องมือใหม่ผ่านกฎหมายใหม่ๆ

• ปรับปรุงและออกกฎหมายใหม่เพื่อเพิ่มอำนาจให้ท้องถิ่นสามารถพัฒนาเมืองได้ดีขึ้น เช่น พ.ร.บ. จัดรูปที่ดิน, พ.ร.บ. เวนคืนที่ดิน, ร่าง พ.ร.บ. การบริหารจัดการขยะและการหมุนเวียนทรัพยากร เป็นต้น